Edhe sot në qendër të Mynihut ndodhet Hanfstaenglstraße, një rrugë kushtuar familjes së madhe aristokrate bavareze ku, në vitin 1877, lindi Ernst Hanfstaengl i njohur si Putzi, pianisti i Hitlerit. “Njeriu i vogël” dy metra i gjatë (Putzi në dialektin bavarez) tregohet në romanin e Thomas Snégaroff si personazhi magjepsës dhe shqetësues që ëndërroi të bëhej – dhe pothuajse ia doli – rrëqethja e Adolf Hitlerit.
Njeriu që me kulturën e tij, sjelljet elegante dhe lehtësinë në luajtjen e Wagnerit në piano në mbrëmjet shoqërore, intrigoi, argëtoi dhe më pas acaroi diktatorin nazist, duke mos duruar dikë dukshëm më të kulturuar dhe më të shkëlqyer se ai. Jeta e pabesueshme e Ernst Hanfstaengl, me një baba gjerman dhe nënë amerikane, një nazist i diplomuar në Harvard, një mik i Fyhrer-it dhe Roosevelt-it, deri në vitin 1937, kreut të departamentit të shtypit të huaj të Hitlerit, përfundoi pa hijen e një pendimi në moshën 88-vjeçare, më 6 nëntor 1975 në Mynih ku kishte lindur.
Nëpërmjet figurës së tij, historiani francez Snégaroff evokon një antisemitizëm që në atë kohë ishte i përhapur dhe i pranuar shoqërisht në Europë, por edhe në Shtetet e Bashkuara, dhe përshkruan bazën historiko-kulturore të totalitarizmave, tani përsëri evidente në retorikën Putiniane të Moskës.
Ernst Hanfstaengl ishte gjerman dhe amerikan njëkohësisht, jeta e tij sillet rreth këtij identiteti të dyfishtë. Si mund t’i pajtonte dy shpirtrat në vitet ‘30, epoka e nacionalizmave?
Një nga çelësat për të kuptuar këtë personazh kompleks është sigurisht identiteti i tij i dyfishtë dhe dëshira për ta rikthyer atë në një të tillë. Ky obsesion me një aleancë midis vendit të babait, Gjermanisë, dhe vendit të nënës, Shteteve të Bashkuara të familjes Sedgwick (edhe nëse gjermane me origjinë) është pothuajse psikoanalitike. Në fillim të shekullit të njëzetë, Ernst Hanfstaengl jetoi në Shtetet e Bashkuara për t’u kujdesur për çështjet familjare, u diplomua në Harvard, fliste anglishte perfekte amerikane.
Kur kthehet në Shtetet e Bashkuara si i burgosur për t’i dhënë informacione për Hitlerin Ruzveltit dhe sheh djalin e tij me uniformë Yankee, ai është i prekur dhe i lumtur: “Ja një amerikan i vërtetë”.
Kjo tregon se sa i ndarë ishte mes dy përkatësive, mes Gjermanisë së Hitlerit dhe Amerikës së Rooseveltit.
Pse vendosët t’i kushtonit hapësirë këtij personazhi?
Kam dashur prej kohësh të shkruaj një libër mbi fashizmin në Shtetet e Bashkuara ndërmjet luftës, një temë relativisht pak e njohur. Pamjet e mitingjeve naziste në Madison Square Garden në Nju Jork nuk janë rastësi. Kishte një interes të gjerë për idetë e Hitlerit në SHBA, dhe anasjelltas: doktrina raciste e nazistëve është frymëzuar kryesisht nga aparteidi amerikan. Ndërsa bëja kërkimin tim, takova Ernst Hanfstaengl shumë herë. Ai kishte një rol qendror, një urë lidhëse midis qarqeve supremaciste të përhapura në të dyja vendet. Ishte ai që prezantoi Hitlerin me gazetarët amerikanë.
Dhe ai po përpiqej të bindte Hitlerin të bënte aleancë me Amerikën.
Ishte ëndrra e madhe e Putzit. Nga vepra historiografike shkova te romani për t’u përpjekur të përshkruaj psikologjinë e tij misterioze, duke qenë njëkohësisht një kloun dhe një përbindësh: një njeri i arsimuar dhe i kulturuar, i lindur nga prindër që pritën Wagnerin në shtëpi, protagonist i mbrëmjeve të këndshme me pianon e tij të luajtur në mënyrë të përsosur, i lumtur për të argëtuar Hitlerin dhe natyrisht antisemitik”.
Në të gjithë librin nuk ka kurrë një moment reflektimi, pendimi.
Jo, dhe është e mahnitshme, Shoah (Holokausti) nuk e ka ndryshuar as edhe një pikë. Ernst Hanfstaengl ishte antisemitik pa vrull, ai nuk kishte nevojë për të, në vitet 1920 dhe 1930 racizmi i bardhë kundër hebrenjve, zezakëve, sllavëve dhe madje edhe europianëve jugorë ishte i përhapur në dy vendet e tij, Gjermani dhe Shtetet e Bashkuara. Antisemitizmi konsiderohej një mendim si çdo tjetër, mund të ishte ose jo, por ai ishte akoma i pranuar nga shoqëria.
Pse Hitleri mbante një portret të Henry Fordit në zyrën e tij?
Për Ford-in ne priremi të kujtojmë mbi të gjitha Taylorizmin dhe makinat, por dimensioni i tij ideologjik ishte rrëqethës. Hitleri e konsideroi atë një model, Henry Ford shpenzoi një pasuri duke përhapur Protokollet e Pleqve të Sionit, falsifikimin historik të përdorur nga antisemitët. Historia e pianistit të Hitlerit më lejoi të tregoja se në vitet 1920 në Harvard, ku ai studionte, kishte kuota për të kufizuar praninë e studentëve hebrenj. Shumë njerëz në Gjermani dhe Shtetet e Bashkuara, për fat të mirë jo Roosevelt, ishin të bindur se ata ishin të bashkuar nga një armik i përbashkët, çifutët dhe komunistët që sipas tyre ishin një, Judeo-Bolshevizmi.
Dhe pse Hanfstaengl kujdesej kaq shumë për Hitlerin?
Ai ishte krejtësisht i kapur nga karizma e tij. Ai do të bënte gjithçka për ta kënaqur atë dhe për të pasur konsideratën e tij. Hanfstaengl përçmoi personalitetet e larta naziste si Goebbels, i konsideronte ata si vulgarë, siç ishin në të vërtetë. Hitleri ishte gjithashtu vulgar dhe i paarsimuar, por Hanfstaengl shpresonte ta civilizonte atë. Për vite me radhë Putzi ka vepruar duke iu bindur tri ideve fikse.
Cilat ishin këto tri ide?
Të bindte Hitlerin të ishte aleat me Shtetet e Bashkuara; t’i ofronte kulturën e familjes së tij të madhe bavareze dhe ta bënte atë një person të qytetëruar; t’i jepte një grua. Ai dështoi në të gjitha.
Hanfstaengl hyri në zemrën e Hitlerit, por nuk mundi ta pushtonte atë.
Ata ishin shumë të ndryshëm, Hilter fillimisht u argëtua dhe u kënaq nga vëmendja e tij, por më pas ai përfundoi duke u mërzitur me atë gjysmën amerikane që Wagner i luajti atij, po, por ai gjithashtu e çoi atë në muze për të admiruar vepra të cilat ai nuk i kuptonte”.
I turpëruar, i detyruar në mërgim, Hanfstaengl pret me padurim një shenjë nga Hitleri, një letër prej tij, sa ai përfundon duke e shkruar vetë.
Një gjest i një adoleshenti të dashuruar. Por unë nuk mendoj se kishte një dimension homoseksual në marrëdhënien e tyre. Putzi e përjetoi me shumë faj faktin se nuk kishte luftuar gjatë Luftës së Parë Botërore: ndërsa bënte një jetë të mirë në Amerikë, dy vëllezërit e tij vdiqën në llogore. Hitleri i ofroi atij mundësinë e shëlbimit personal dhe dukej se ishte në gjendje të mbronte vlerat dhe kulturën e Gjermanisë së përjetshme, shprehje e së cilës ishte familja Hanfstaengl. / Il Corriere della Sera